Badania prenatalne

Badanie prenatalne I , II oraz III trymestru ciąży.

Badania prenatalne mają na celu sprawdzić stan zdrowia dziecka i wykluczyć lub potwierdzić u niego wady rozwojowe i genetyczne. W trakcie badań prenatalnych wykonywane jest USG dziecka poszerzone o badanie z krwi matki  -PAPPA oraz BHcG celem wyliczenia ryzyka dla poszczególnych wad płodu według algorytmu Fetal Medicine Foundation. Jeśli ewentualne nieprawidłowości zostaną u dziecka odpowiednio wcześnie zdiagnozowane, część z nich mogą być leczone jeszcze w trakcie ciąży, co zwiększa szansę dziecka na prawidłowy rozwój i funkcjonowanie przez resztę życia.

Definicje
O badaniach genetycznych w ciąży mówi się bardzo dużo, ale często ich istota nie jest w pełni zrozumiała dla przyszłych rodziców. Na początek kluczowa jest znajomość definicji dla właściwego zrozumienia tematu.

CHOROBY GENETYCZNE

Są to choroby, które powstają w następstwie uszkodzenia genów. Mogą one mieć charakter rozległych uszkodzeń materiału genetycznego, wtedy nazywamy je aberracjami chromosomowymi. Jeżeli dotyczą pojedynczych genów, wtedy mówimy o mutacjach punktowych. Przykładem aberracji chromosomowych jest: zespół Downa (dodatkowy chromosom 21)l, zespół Patau, (dodatkowy chromosom 13), zespół Edwardsa (dodatkowy chromosom 18). Przykładem mutacji punktowej jest: dystrofia mięśniowa Duchenne’a lub mukowiscydoza.

BADANIA PRENATALNE

To wszystkie badania dziecka, które wykonujemy w okresie ciąży. Słowo „prenatalne” oznacza „przed narodzinami”. Najczęściej jednak to określenie pojawia się w kontekście diagnostyki genetycznej.

BADANIA PRENATALNE GENETYCZNE NIEINWAZYJNE

Są to wszystkie badania, które wykonujemy bez ingerowania w środowisko życia dziecka, a które mają na celu określić ryzyko wystąpienia choroby genetycznej. Należą do nich: USG genetyczne, test podwójny (oznaczenie poziomu PAPP-A i wolnej podjednostki beta-HCG u mamy), test potrójny (oznaczenie poziomu AFP, podjednostki beta-HCG i estriolu u matki); testy o wysokiej czułości NIPT i NIFTY (wykonywane z próbki krwi matki).  Badania nieinwazyjne, nie dają 100% pewności czy dziecko jest zdrowe czy chore. Pozwalają natomiast określić jakie jest prawdopodobieństwo jednej z trzech głównych aberracji chromosomalnych jak zespół Downa, Edwardsa i Patau. Dla przykłądu jeżeli wynik testu wynosi 1:15 oznacza to, że w grupie 15 ciąż o takim samym wyniku badania, urodzi się 1 dzieciaczek chory i 14 dzieci zdrowych, ale nie wiemy który konkretnie będzie chory. Na podstawie badania USG, można również podejrzewać inne choroby genetyczne, lecz bez możliwości liczbowego określenia ich ryzyka.

BADANIA PRENATALNE GENETYCZNE INWAZYJNE

Są to badania wykonywane z naruszeniem środowiska życia dziecka, które mają na celu rozpoznanie obecności choroby genetycznej. Zaliczamy do nich: amniopunkcję, biopsję kosmówki i kordocentezę. Wszystkie te badania polegają na wprowadzeniu igły do macicy przez brzuch mamy lub cewnika przez szyjkę macicy i pobraniu komórek do badania. Komórki mogą pochodzić z płynu owodniowego, łożyska lub krwi dziecka. Używając materiał u genetycznego z pobranych komórek, wykonuje się badanie kariotypu oraz w razie wskazń można wykonać badania obecności okoł o 200 mutacji punktowych. Badania inwazyjne dają nam 100% pewności czy dziecko jest zdrowe czy chore w zakresie aberracji chromosomalnych oraz w zakresie badanych mutacji punktowych Wszystkie badania inwazyjne, wiążą się z ryzykiem utraty ciąży. Częstość poronienia po zabiegu wynosi od 0,5 do 2,0%, czyli od 1 na 200 ciąż do 1 na 50 ciąż.

USG genetyczne.

USG genetyczne jest jednym z elementów badania USG ciąży w I i II trymestrze. Polega ono na poszukiwaniu takich cech w budowie dziecka, które występują częściej u dzieci z chorobami genetycznymi, niż u dzieci zdrowych. W badaniu I trymestru dwa dominujące elementy oceny, które mają związek z ryzykiem genetycznym to pomiar przezierności karkowej (NT) oraz ocena uwapnienia (widoczności) kości nosowej (NB). W razie wskazań i możliwości technicznych (rozumianych jako czytelność obrazu i położenie maluszka) ocenia się dodatkowo przepływ w przewodzie źylnym oraz przepływ przez zastawkę trójdzielną serca dziecka. Przezierność karkowa jest to określenie grubości płynu zgromadzonego pod skórą na karku dziecka. Im grubość płynu większa tym większe prawdopodobieńśtwo, że dziecko ma chorobę genetyczną. Niezależnie od grubości przezierności karkowej NT, dzieciaczek może się urodzić zarówno zdrowy jak i chory. Kość nosowa jest widoczna w badaniu USG u 97% dzieciaczków zdrowych i u 60% z zespołem Downa. Oznacza to, że brak widoczności kości nosowej dużo częściej dotyczy dzieci chorych niż zdrowych, ale zarówno widoczna, jak i niewidoczna kość nosowa nie przesądzają o zdrowiu lub chorobie dziecka. Na podstawie tego badania, nie możemy powiedzieć rodzicom, czy dziecko jest zdrowe czy chore. Możemy jedynie określić, czy ryzyko choroby jest duże czy małe i ułatwić im podjęcie decyzji o ewentualnych dalszych badaniach (testy NIPT, NIFTY lub diagnostyka inwazyjna, np. amniopunkcja). Ocena ryzyka genetycznego w II trymestrze jest znacznie trudniejsza i mniej precyzyjna niż w I trymestrze. Obejmuje ona poszukiwanie ponad 40 cech w budowie dziecka. Cechy te nazywamy markerami chorób genetycznych. Zaliczają… się do nich również niektóre wady anatomiczne np. wady serca, kończyn lub układu moczowego.

Testy biochemiczne

Test podwójny i test potrójny zwane testami biochemicznymi, należą do grupy badań„ nieinwazyjnych. Polegają… na jednoczesnej ocenie stężenia różnych substancji chemicznych we krwi mamy.

TEST PODWÓJNY

W teście podwójnym są to dwie substancje: białko PAPP-A i wolna podjednostka beta-HCG, natomiast w teście potrójnym trzy: beta-HCG, AFP i wolny estriol (uE3).Trzy aberracje chromosomalne, których ryzyko można ocenić‡ w testach biochemicznych to: zespół Downa – trisomia 21 chromosomu (czyli u dziecka jest dodatkowy chromosom 21), zespół‚ Edwardsa – trisomia 18 chromosomu, zespół‚ Pataua – trisomia 13 chromosomu. Test podwójny (zwyczajowo test PAPP-A)., jest wykonywany w tym samym czasie co USG genetyczne, czyli pomiędzy 11. a 14. tygodniem ciąży.  W praktyce ocena wyników testu podwójnego jest wykonywana wyłącznie z wynikiem USG genetycznego.

TEST POTRÓJNY

Jest wykonywany w przedziale pomiędzy 17. a 20. tygodniem ciąży. Interpretacji testu dokonuje się analogicznie jak w teście podwójnym. W przypadku dziecka chorego na zespół Downa, dochodzi do obniżenia stężenia AFP i estriolu oraz podwyższenia stężenia beta hCG. Testy podwójny i potrójny, tak jak wszystkie badania nieinwazyjne, nie dają możliwości stwierdzenia czy dzieciaczek jest zdrowy czy chory. Informują jedynie czy ryzyko choroby jest duże czy małe. Lekarz, do interpretacji wyników używa specjalnego oprogramowania. Opisane powyżej badania można wykonać bez specjalnego przygotowania w Centrum Medycznym Sowa w godzinach pracy punktu pobrań.

Testy wolnego DNA płodowego

Testy genetyczne nieinwazyjne NIPT, NIFTY, Harmony pozwalają określić obecność aberracji chromosomalnych u dziecka z bardzo wysoką dokładnością, ale bez ryzyka utraty ciąży. Nazwy testów, NIPT, NIFTY, Harmony test, to nazwy badania wolnego DNA płodowego metodą sekwencjonowania oferowanego przez różne laboratoria.
Dane o dokładności testów z niezależnych badań naukowych
– czułość dla zespółu Downa 99%
– czułość dla zespołu Edwardsa 99%
– czułość dla zespołu Patau 79-92%

ZASADA DZIAŁANIA
Istota testu polega na ocenie „wolnego DNA”, czyli DNA pozakomórkowego we krwi mamy. DNA dziecka stanowi kilka procent „wolnego DNA” u pacjentki. Optymalnie gdy jest go powyżej 6%. Obecność DNA płodowego wynika z jego uwalniania przez łożysko. Przy użyciu specjalnych urządzeń do sekwencjonowania DNA dokonuje się kalkulacji proporcji chromosomów i na tej podstawie ustala się prawdopodobieństwo poszukiwanych schorzeń. Badanie można wykonać od 12 tyg. do końca ciąży.

INTERPRETACJA
Wynik w testach nieinwazyjnych jest określany jako „wysokie ryzyko” lub „niskie ryzyko”. Wysokie ryzyko oznacza, że maluszek niemal na pewno cierpi na chorobę genetyczną…. Wyniki fałszywie dodatnie dotyczą 0,2%. Oznacza to, że wśród 1000 dzieci z „wysokim ryzykiem” 2 okażą się zdrowe, a pozostałe uzyskały prawidłową diagnozę. Niskie ryzyko oznacza, że dziecko niemal na pewno nie ma aberracji chromosomalnych. Wyniki fałszywie ujemne, czyli takie, gdzie maluszek chory zostaje oznaczony jako zdrowy, są rzadkie i dotyczą ok. 1% chorych. Ograniczenia badania. Niektóre sytuacje mogą ograniczyć wiarygodność testów neiinwazyjnych, należą… do nich: stan po przebytym przeszczepie narządów, mama, która jest nosicielem chromosomalnej aneuploidii, chimerii, mikrodelecji i mikroduplikacji, stan po terapii komórkami macierzystymi lub transfuzja krwi u pacjentki w ciągu ostatnich 6 miesięcy. Ponadto testy mogą nie wykryć mozaikowej aberracji chromosomalnej u maluszka.
WAŻNE INFORMACJE
Testy wolnego DNA płodowego nie zastępują badania kariotypu płodu z biopsji kosmówki, amniopunkcji, kordocentezy i wymagają potwierdzenia badaniem inwazyjnym.
Ograniczeniem czułości są patologie przebiegające ze zmniejszoną masą łożyska, której biochemicznym odwzorowaniem są bardzo niskie poziomy PAPP-A
Ograniczeniem testu jest mały odsetek płodowego DNA, który między innymi obserwuje się u kobiet z nadwagą
Badanie wolnego DNA płodowego NIE ZASTĘPUJE  badania USG. Choroby przebiegające z nieprawidłowościami w badaniu USG są dużo częstsze niż możliwe do wykrycia w testach wolnego DNA płodowego.

test NIFTY
To nieinwazyjny, genetyczny test prenatalny nowej generacji, który określa ryzyko trisomii chromosomów 21, 18 i 13 płodu (zespół Downa, Edwardsa i Patau), zaburzeń liczby chromosomów płci oraz kilkunastu zespołów wad wrodzonych, spowodowanych innymi nieprawidłowościami chromosomowymi.
Do przeprowadzenia badania potrzebna jest tylko mała próbka krwi ciężarnej. Test polega na izolacji DNA dziecka znajdującego się we krwi matki, a następnie analizie tego DNA za pomocą technik sekwencjonowania nowej generacji. Wykrywalność badania przewyższa 99,5%. Dzięki niemu wiele przyszłych mam może uniknąć badań inwazyjnych (w tym amniopunkcji), których tak bardzo się obawiają.
NIFTY™ jest najdokładniejszym i najbardziej wiarygodnym nieinwazyjnym, genetycznym testem prenatalnym, co potwierdzają liczne publikacje naukowe oraz ponad 1.000.000 pacjentek na całym świecie, które wykonały test NIFTY™.
Test NIFTY™ jest dostępny w nowej, rozszerzonej wersji. dzięki czemu możliwe jest zbadanie 18 różnych zespołów wad wrodzonych oraz określenie płci dziecka: 

Podstawowy zakres testu Nifty:

-wykrywanie zespołu Downa, Edwardsa, Patau

-wykrywanie zaburzeń liczby chromosoów płci jak : zespół Turnera, Klinefeltera, XXX, XYY

-rozpoznawanie płci

Rozszerzony zakres testu Nifty plus:

• trisomia 9, trisomia 16, trisomia 22, zespół Cri-du-Chat, 1p36, 2q33.1, zespół Pradera-Willego/Angelmana, zespół Jacobsena, zespół DiGeorge’a, zespół Van der Woude, 16p12

DLACZEGO TEST NIFTY™
Obecnie dostępnych jest wiele możliwości badań prenatalnych. Diagnostyka inwazyjna, np. aminopunkcja, czy biopsja kosmówki (CVS) są dokładne, ale niosą ze sobą 0,5-2% ryzyko poronienia. Tradycyjne nieinwazyjne badania przesiewowe charakteryzują się niską skutecznością i wysokim ryzykiem wyników fałszywie pozytywnych. Nieinwazyjny, przesiewowy test prenatalny typu NIPT, taki jak NIFTY™, ze wskaźnikiem wyników fałszywie pozytywnych na poziomie tylko 0,05%, pozwala zmniejszyć stukrotnie liczbę kobiet, które muszą zrobić badania inwazyjne.

JAK DZIAŁA TEST NIFTY™

Cząsteczki wolnego, pozakomórkowego DNA (cfDNA) to małe fragmenty DNA, które krążą we krwi. Podczas ciąży fragmenty DNA pochodzące zarówno od matki, jak i od płodu są obecne w krwiobiegu ciężarnej. Podczas badania NIFTY™  zostanie wykryte niezrównoważenie genomu płodu, wynikające z nadmiaru lub niedoboru chromosomów.

JAK WYKONAĆ TEST NIFTY™ 

Do testu NIFTY™ pobiera się 10 ml krwi żylnej podobnie jak w przypadku prostych badań biochemicznych. Pobranie nastąpi podczas wizyty. Pacjentka nie musi być na czczo. Test NIFTY™ jest dostępny od 10. tygodnia ciąży. Wynik będzie dostępny do 9 dni od pobrania. Do badania NIFTY™ nie trzeba się specjalnie przygotowywać i nie trzeba być na czczo.

Wynik testu wydawany jest w języku polskim, sygnowany podpisem uprawnionego diagnosty laboratoryjnego.
PUBLIKACJE NAUKOWE
Na początku 2015 r. opublikowano w “New England Journal of Medicine” wyniki badania oceniającego skuteczność testu NIFTY™, przeprowadzonego na grupie 147 000 ciężarnych. To największe jak do tej pory badanie wśród testów typu NIPT.